Толкување на Митрополитот Струмички г. Наум на случувањето со бесомачните што како беседа го изговори во храмот на Светата Литургија после читањето на Евангелието како и на некои други евангелски четива од претходните денови на синаксис (собир) со сестрите од манастирот на Пресвета Богородица Елеуса во Велјуса:
Бесомачните што Христос ги исцели побараа да одат по Него, а месните жители останаа без Него, затоа што не Го примија и побараа да си оди од нивниот крај. Ова евангелско четиво покажува дека бесомачните можат полесно да бидат исцелени бидејќи тие потполно обземени од демонот остануваат без можност слободно да одлучуваат за своето спасение, а оние што се свесни и словесни многу потешко, оти тие според слободната волја, која Бог не ја нарушува, ако останат робови на страстите, остануваат неисцелени. Слободната волја е како меч со две острици, бидејќи можеме да ја исползуваме да го достигнеме подобието Божјо, а можеме и да отпаднеме од Бога. А, Бог ја почитува нашата слобода, зашто ако се наруши слободата се нарушува и ликот според кој сме создадени.
Значи, зошто не Го примаме Христа? Заради задоволување на нашите страсти, кои ни се поважни од Него. Примерот со луѓето од земјата Гергесинска ни покажува дека ним им беа поважни свињите, заради страста на среброљубие и сластољубие, отколку Христос. А овие страсти се оние што Отците ги нарекуваат погруби и преку кои демонот најнапред напаѓа. Што ли да речеме за посуптилната страст на умот, како што е гордоста или високото мислење за самите себе или суетата, преку која демонот најнакрај напаѓа и која е последна на ред да се очисти пред да се премине од еден степен на духовен раст на друг? Само заради славољубието и високото мислење за самите себе нашето срце останува затворено за умносрдечната молитва, а умот непросветлен.
Според преданието на светите Отци, демонот го зазема центарот на нашето срце пред Крштението. Но, кога човекот на Крштението ја прима благодатта Божја во центарот на срцето, тогаш демонот се изгонува надвор од центарот и се сместува во околината на срцето. Сè додека е срцето заробено од страстите и се додека доволно не се очисти, односно додека човекот не дојде до вториот степен од духовниот раст – просветленост, демонот останува во околината на нашето срце. Значи, додека е човекот на првиот степен и додека неговото срце е заробено од страстите, а умот не го познава местото на срцето и нема умносрдечна молитва, нема потреба демонот да го напаѓа однадвор. Сосема е доволно да го нападне однатре, преку помислите. И ако човек ги прифати, тие се доволни за пад и валкање на срцето. На пример, може некој да ни пречи со самата своја појава, со начинот на кој оди, јаде, зборува..., а притоа реално ништо да не ни направил. Очигледно дека проблем имаме ние и дека проблемот е внатре во нас. Ние преку своите страсти го гледаме светот околу нас, а демонот е тој што се обидува да ги преувеличи и толкува случувањата. Дури некој и да направи нешто што мислиме дека не загрозува или повредува, тоа е за нас добро зашто не освестува дека немаме љубов и смирение тоа да го покриеме. Оти нам Христос ни е критериум, а не некоја човечка правда. Што значи тоа, Христос да ни е критериум? Тоа се случува секогаш кога при секое искушение ние не испитуваме кој, колку и зошто ни згрешил туку дали нашите мисли, чувства и молитва во тој момент се подобни на Христовите додека бил на Крстот или не се. Нашата задача е при секое такво искушение да го бараме проблемот внатре во нас, односно да видиме колку во нас има суета, омраза, гнев, нетрпеливост и слично. Всушност, Господ затоа и допушта да бидеме искушани за да видиме што имаме внатре во нашето срце и од што треба да се ослободиме. Притоа секогаш треба да знаеме дека Господ никогаш нема да дозволи да бидеме искушани преку нашите сили. Секогаш кога ќе се обидеме проблемот да го лоцираме и да го бараме надвор од нас, да знаеме дека сме на погрешен пат.
Додека сме на првиот степен од духовниот развој не смееме ниту да помислиме дека проблемот може да биде надвор од нас. На вториот степен може условно да се каже дека проблемот е од надвор, затоа што демонот не напаѓа однадвор, преку луѓе, но бидејќи неговата цел е со силен и конкретен напад да го разбуди недопреобразениот дел на страстите треба и тогаш да сме свесни дека проблемот е сепак внатре во нас. Всушност, ниту една позиција (дури и третиот степен) не ни дава безбедност и право да мислиме дека проблемот е надвор од нас. Освен, нели, ако некој не си помисли дека го достигнал Христовото совршенство. Значи и на вториот степен од духовниот раст (просветленост) кога ќе се случи дури и некои луѓе, на коишто ништо зло не сме им направиле и кои не нè ни сретнале или виделе во својот живот, а пројавуваат големо непријателство кон нас, и тогаш треба проблемот да го бараме внатре во нас. Ние и во тој случај не треба да бараме човечка правда и должни сме да ги љубиме имајќи Го Христос како единствен критериум на нашето однесување, ако сакаме да го очистиме нашето срце. Треба да знаеме дека сè се случува според правилата на духовниот закон. Најпрвин демонот нè напаѓа преку погрубите страсти – сластољубие, среброљубие, а на крај преку најсуптилната – славољубието. Демонот се бори секогаш да си ги поврати своите загубени позиции па дури и да се врати во центарот на нашето срце.
На секој степен од духовниот раст му одговара и чинот на свештенството. Ако некој има свештенички чин којшто не одговара на степенот од неговиот духовен раст и ако покрај тоа воопшто не живее во подвиг и послушание, ја губи и онаа молитва што ја има. Ако тој со својот ум не излегува пред престолот Божји во своето срце, што ако со телото стои пред престолот Божји во храмот? И оној кој има дури и епископски чин, треба да живее во подвиг на внатрешно послушание, односно умот да го потчини на друг ум, на умот од својот старец, ако за својот надворешен чин нема внатрешно духовно покритие, односно барем просветленост на умот и умносрдечна молитва. Инаку, многу ќе пострада додека не ја научи лекцијата. Очистувањето од главната страст на гордоста се базира на послушанието. Во спротивно, се случува човек да напредува во чинови, а назадува во духовниот живот. Како последица на ова се случуваат разни поделби и расколи во Црквата.
Христос вели: „Дојдов да ги повикам грешните на покајание, а не праведните“; и: „Здравите немаат потреба од лекар, но болните“. Оној што не мисли за себе дека е болен и грешен нема ништо со Христос. Но, бидејќи Христос не љуби, допушта да паднеме во грев и реално, па дури и да се разболиме телесно, за да сфатиме дека сме грешни и болни и како такви да Го побараме.
Во врска со борбата против демонот треба да знаеме дека демонот не напаѓа со својот ум. Неговиот ум против нашиот ум. Ако ние во умот го прифатиме она што тој ни го предлага, односно ако се согласиме со неговата мисла, ја губиме благодатта и се затемнуваме. Значи, благодатта ја губиме не кога демонот не напаѓа со некаква си своја енергија туку тогаш кога ние го прифаќаме со нашата слободна волја она што тој ни го предлага. Треба да знаеме и дека демонот не знае што ние мислиме понатаму и што се случува внатре во нас. Но тој, бидејќи е стар борец знае од искуство и заклучува според нашето надворешно однесување. Значи, ние не смееме надворешно со ништо да покажеме што се случува внатре во нас при некое искушение. Треба да се смириме и да кажеме „фала Ти Господи за се, страдам заради моите гревови и мојата нечистотија – нека е благословено Името Господово“, а потоа да ја кажуваме Исусовата молитва. Ако ја кажуваме собрано, за кратко време стануваме како огин. Исто како рингла од шпорет која откако ќе ја вклучиме во струја никој повеќе не може да ја допре без да се изгори. Тогаш демонот и да се обиде да ни пристапи брзо ќе се повлече бидејќи молитвата го гори. Но, треба да имаме и правилен став во молитвата. Тоа е кога молитвата ја доживуваме како наше давање и кога ја кажуваме од љубов спрема Господ и од желба да бидеме со Него. Тогаш таквата молитва е попостојана и демонот тогаш тешко може да ни пријде. А, ако молитвата ја кажуваме со став на барање, односно само како борба против демонот тогаш таа брзо може да се прекине.
Нашите внатрешни борби не треба да ги кажуваме никому освен на оној што ни е одреден за тоа (духовниот отец), инаку демонот ќе дојде до потребните информации. На тој начин се исклучува градење на паралелни односи (почеток на секое зло), ширење страв од демонот, се оневозможува неговото влијание и се спречуваат многу други работи врзани со ова. Но и не треба да се плашиме од демонот. Тој, според светите Отци, после Христовото Воскресение за нас е опасен само колку играчка во рацете на мали деца. Треба да се плашиме од неправилно водење на војната. Тоа е причината за нашите изгубени битки...
Се што ни пречи од надвор треба да го опфатиме во нашата молитва и тогаш ќе го почувствуваме како дел од нас и ќе престане да ни пречи.
Кога знаеме дека сме острастени, затемнети и под големо внатрешно влијание на демонот, зошто проблемот го бараме надвор од нас? Зошто секогаш се самооправдуваме, а другите ни се криви за сè? Штом го лоцираме проблемот надвор од нас, ние сме надвор од Патот, надвор од Христос, надвор од Евангелието Христово, надвор од Духот Христов, надвор од своето срце... Го оставаме тесниот пат и трчаме по широкиот. Самооправдувањето, а осудувањето на другиот се сигурни знаци дека под нашите стапки се наоѓа широкиот пат.
(според записот на сестрите од манастирот)
