Во историјата на Православната Црква, Римското Царство одиграло многу голема улога во нејзиното формирање, после падот на незнабожечката религија во времето на царот Константин. После објавувањето на Христијанството за државна религија, од страна на Теодосиј, тоа ја добива својата најголема слобода и така останува сѐ до падот на Градот во 1453 година. Во тие времиња се одржале седумте Вселенски Собори – седумте столбови на нашата Црква, се исполнило и утврдило целото догматско учење на верата, црковната архитектура и уметност ја доживеала својата кулминација. Впрочем, сето она што ние денес го знаеме како Православно богослужение, наука и уметност, доаѓа токму од времето на Римското царство, како наследство.
Додека постоеше Царството, сите Христијани кои беа надвор од него, под иноверна власт, се надеваа во поткрепата на нивниот истоверен император и во неговата поддршка. Но, после падот на Царството, настапија тешки денови за Црквата: таа е повторно поробена. Нема слобода на исповедањето, нема слобода на градење велелепни храмови, се вршеше притисок врз верните. Христијаните од светот немаа повеќе парче слободна земја, каде би можеле слободно да живеат во мир, да знаат дека имаат своја држава. Нивното надворешно изразување на верата сега значеше повреда на туѓите религиозни чувства, сходно на тоа беше забрането.
Оваа песна е израз на таа голема жал. Иако нема такви силни зборови во нашиот јазик, кои би ја изразиле огромната болка, преводот е направен најдобро што може да ја долови нејзината смисла. Оваа песна е дело на Понтискиот народ, најнепокорниот од сите Ромејски народи.
Песна за крајот на Римското царство на понтиски дијалект:
{youtube}JsYRLX_7V-4|425|344|1{/youtube}
«Ναϊλί εμάς και βάι εμάς, οι Τούρκ την Πόλε πέραν!
Επέραν το βασιλοσκάμν’, ελλάεν η αφεντία!»
Μοιρολογούν τα εκκλησιάς, κλαίγνε τα μοναστήρε,
κι ο Γιάννες ο Χρυσόστομον κλαίει, δερνοκοπισκάται.
Μη κλαις, μη κλαις, Αϊ-Γιάννε μου, μη δερνοκοπισκάσαι.
Η Ρωμανία πέρασεν, η Ρωμανία πάρθεν.
Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο.
Тешко нам, леле нам, Турците Градот го зедоа!
Го грабнаа тронот царски, господството го зедоа.
Тажат ко за мртов Црквите, плачат Манастирите.
И Јован Златоустиот плаче, се удира в гради.
Не плачи, свети Јоване мој, в гради не удирај се,
Замина Романија, ја однесоа Романија.
Иако замина Романија, цути и ново ќе донесе!
