Запис со јад, со скрб, со достага во душата

Петре Бакевски

Никој не го сопрел времето. Ниту за добро, ниту за лошо. Ниту за животот, ниту за смртта. Несопирливо си врви тоа и кога зема и кога дава. И кога дарува и кога казнува. Но, сепак, тоа и таквото својство на времето знае да се вгнезди во срцето, во душата, знае да крикне, да офне, знае кога-годе да ја пробуди совеста, да ја укори, да ја коригира грешката на глувиот одмин.

Ех, големи и тешки облаци од достаги во мислите. Надрочени непогодици. Одминало времето на настанот, а веста стигнува со големо задоцнување. Светкавицата светнала отаде небото, а звукот отпосле патува, патува... Како далечно ехо. Како неверчив знак што ти ја стресува душата. Растреперуваш. Замолкнуваш. Горчливо подголтнуваш. Пелин. Умрел пријател. Човек. Писател. Громовник на зборот. Поклоник на добрината. Одврзувач на јазлите на злото. На лицемерието. На омразите и на завистите. Позитивна личност. Дарбалија. Со озарено лице, со пријатна благоугодна насмевка.

Тој човек, тој пријател и писател има име. Се вика Борис Вишински. Добро познат човек, личност, творец од поголем формат, оригинален во осумдецениското создавање и оформувањето на своето битие. На својот карактер. На својот профил. И на своето повеќезначно дело.

Ете ја злоочната вест: умрел Борис Вишински.

Во неверица дојде таа вест. Дојде задоцнето. По смртта, по погребанието, по ненадејното, тивко и нечујно заминување од земниот живот.

Ја шептиме таа вест низ скопскиот студец со стегнати заби. Ја цедиме веста од мразулците на овенатите стреи на очуденоста. Со задршка во зборот, во скрбна здивка, ја проверуваме кај пријатели. Еднаш, уште еднаш, многупати, таму-ваму, и с? во недорек. И добро е што е така, сомнежна, дај боже да не беше така. Ама сепак веста била точна, болна, неповратна: умрел Борис Вишински. Веќе бил мртов. Веќе бил погребан. Веќе си ја преселил душата во небесните пространства на прошката. Не оставил во недоумение - зошто си заминал сам?! Ама знаеше тој, си мислам во себе, таму, во вечниот дом на починот секогаш се заминува сам, осамен, во молк и во тишина, тихум-тихум, без врева, во спокој со спуштените клепки под капакот на дрвениот ковчек на судбината.

Знае, ќе се срдиме и ќе се лутиме. Ама, исто така знае дека ќе го бараме низ ширната „Партизанска од Тафталиџе до Буњаковец. Тука шеткаше, тука ги одмеруваше и чекорите и мислите, тука катаден пладнуваше, тука е, ќе го споменуваме. А, има зошто да биде споменуван. Има многу работи. Пред се - човештината, добрината, благоста, душевноста што им ја вдахнуваше на зборовите што ги изговараше. И над се трајно ќе го паметиме по делото. По книгите. Во обемното творештво. Тоа дело не ни припаѓаше само нам, на Македонците. Тоа дело беше распослано низ целиот свет. На сите меридијани. На многу, навистина на многу, речиси на недобројни јазици.

По тоа Вишински беше специфичен. И свој во своето битие. Беше најпреведуван македонски писател. За наши прилики, просто неверојатно. Затоа и нашата книжевна средина реагираше со - зазор. Со неверица. Некогаш со подбив. Безочно. Простачки. Паланечки. Провинциски. Тој на тоа реагираше со ширна и ведра мисла. Велеше, колку душмани дома, стотина пријатели повеќе во светот!

И така беше. И сам сум се уверувал во тоа. Многупати сум бил сведок на мноштво срдечни средби со голем број негови пријатели во светот. Го почитуваа, го ценеа, му ја сакаа и му ја прифаќаа неговата литература. Повеќето негови романи, неколкуте книги раскази и новели. Доживуваше неверојатно многу преводи. И сите тие беа проследени со фантастични и одушевувачки прикази од угледни, познати писатели и книжевни личности од светот. Ние овде, дома, низ книжевните дувла на зависта и омразата, намрешкани се чудевме на тие успеси на Борис. Многупати ги газевме под стапалките на жолчноста, а занесно и самофалбено живеевме и се препелкавме во зачадените гнезда на локалните возвеличени манипуланти на книжевните вредности. Го потценувавме светот, го исмејувавме, му се ругавме. Ние си имавме наша мера, тукашна, само наша, во лажен зрачец обвиена само до првото бртце на нашето провинциско слепило.

Борис Вишинскии беше човек кој одамна ги беше надминал нашите причудливи бртца. Таква му била судбината. Уште во најраната младост живеел во Турција и во Иран, па во Париз, Стокхолм и во Рим. Патувал низ цел свет. Беше полиглот. Зборуваше многу јазици. Имаше многу пријатели низ светот, особено писатели и издавачи. За развојот и афирмацијата на македонската литература во светот има направено недобројни афирмативни акции. Има објавено и пласирано повеќе антологии, а речиси нема македонски писател кому му нема презентирано преводи на некој од светските јазици. Со голем удел е вграден во развојот на „Струшките вечери на поезијата“, на „Рациновите средби“, на „Деновите на сесловенските просветители“ во Рим... На неговата животна и творечка полица на сеќавањето трајно и горделиво ќе стојат романите „Сенки и жед“, „Виножито“, „Лавина“, „Клисура“, „Тесно море“, „Круна од песок“, „Кожа во облаци“ и „Крстот на Богомил“, збирките раскази „Дрвени брегови“, „Барбара“ и „Молитви“. Во последните „Молитви во еден расказ“ ќе запише: „Човекот е во постојано бегство пред животот, пред луѓето, пред смртта, пред себеси!“

Зар го предвиде и последното самотно бегство од нас!

Тихувај пријателе Борисе, тихувај и не се срди на молкот македонски за тебе. Тие што треба да зборуваат за тебе, безобѕирно молчат. Што да се прави, такви се, наперчени, ниту мртвите ги слават, ниту живите ги почитуваат! Биди си спокоен: ти го надмина животот!

Борис Вишински сто отсто беше наш човек. Но, сто отсто беше и на светот.

 Извор: Утрински весник