Истражувајќи, авторите на книгата „Лешочкиот манастирски поменик“ ги однел патот во Народната библиотека во Софија
Гојко Ефтоски
„Поменикот“, посветен на обновата на Лешочкиот манастир е еден од последните ракописи, создаден од јеромонахот Кирил Пејчиновиќ, а дооформен од следбеници – егумени на манастирот. Токму на „Поменикот“, двајцата автори Илија Н. Петрушевски и Борис П. Момироски – Лешанин го посветуваат својот заеднички труд. Од нивните истражувања, како и во претходните нивни трудови, на историчарот Бранислав Светозаревиќ, на други автори, научници и историчари, недвосмислено се потврдува дека освен капиталните „Огледало“, „Утешение на грешните“ и „Епитафот“ на надгробната плоча, „Житието на кнез Лазар“, Кирил Пејчиновиќ се потврдува и како автор на манастирскиот поменик, како и на „Житијата на Св. Нифон и Св. Трифун“.„Не само за творештвото, иако тоа оставило траен белег за едно време во кое Кирил Пејчиновиќ го облагородувал и со обнова и изградба на цркви и манастири, со просветителска работа и друго својствено за големи личности, има уште многу за истражување за да се добие комплетна слика за оваа исклучителна личност. Неговите дела пишувани и остварувани претставуваат траен белег за Кириловото време“, вели Борис П. Момироски, коавтор на „Лешочкиот манастирски поменик“.
Идејата да се трага по „Поменикот“ произлегла за време на подготовката на историскиот приказ на музејската поставка, која е разместена во конаците на Лешочкиот манастир. Музејската поставка претставува историско-хронолошки приказ низ фотографии и документи на Лешочкиот манастир „Св. Богородица“, „Св. Анастасиј“ и „Св. Кирил и Методиј“. Единствениот пат што водел до ракописот на „Поменикот“ била Народната библиотека во Софија.
„Ги искористивме сите можни релации, но најмногу ни помогна Данчо Иванов Печев од Софија, кој ни изработи микрофилм од се што постоело во библиотеката поврзано со „Поменикот“. Најдовме и текст на оригинална понуда за продажба на „Поменикот“ на Софиската народна библиотека. Таму стои дека на 16 декември 1922 година Алексо Шопов го продал за 600 лева. Во понудата до библиотеката тој наведува дека „Поменикот на Лешочкиот манастир „Св. Анастасиј“ (Македонија) е важен прилог од народот со многубројни македонски имиња на народот и неколку летописни белешки за манастирот“, продолжува нашиот соговорник Борис Момироски.
Тој тврди дека пронајдените остатоци што грижливо се пренесени на микрофилмот, не претставуваат целосна содржина на „Поменикот“, но се значајни за многу сознанија. Стои и фактот дека Кирил Пејчиновиќ не успеал да го доврши. Вториот дел го продолжил и обработил Арсение (Аризан) Марковски. Како дополнение на „Поменикот“, авторите го наведуваат и текстот на Јордан Иванов во оригинална форма.
„Со тоа, „Поменикот“ е дополнет и претставува целина од историски интерес за науката. Фототипниот „Поменик“ со расчитаниот текст и географско базичната блискост ќе биде достапен за идните генерации истражувачи од Македонија и пошироката научна јавност“, тврдат авторите, кои наведуваат дека на „Поменикот“ се работело 70 години.
Поводот македонскиот просветител и преродбеник, јеромонахот Кирил Пејчиновиќ да се зафати со пишување на „Поменикот“ била обновата на Лешочкиот манастир. Двајцата истражувачи ги потврдуваат веќе докажаните факти дека манастирот бил граден и доградуван во периодот од 1321 до 1331 година, на темели на црква градена во шестиот век. Целосно бил разурнат од башибозукот на Халил-паша и Мухамед-бег Пеќски во 1690 година. Кирил Пејчиновиќ го обновува манастирот со неговото доаѓање во Лешок во 1817 година, продавајќи го целиот имот на неговиот татко Пимен во родното Теарце.
„По примерот на Кирил и други луѓе почнаа да даваат подароци – пари, ниви, лозја, садови...“ наведува во „Поменикот“ Кирил Пејчиновиќ, споменувајќи дека Арсенија подарил нива што ја купил за 300 гроша, Трпко, ковач од Варвара нива од 500 гроша, Никола од Отушиште нива од 2.400 м2, Милош и Бојко од Беловиште пари, Војно од Варвара помогнал со пари... и уште стотици други од целиот Полог. Наведени се имиња на дарители од пошироките простори на Македонија, потоа од Грција, Бугарија, Русија... Меѓу дарителите се и архијерејот Кирил од Русија, повеќе јеромонаси, монаси, свештеници, презвитерски, паши, аги, бегови, обични луѓе од најситни занимања. Во „Поменикот“ имињата на дарителите се содржани во 36 страници, кои подарувале како благодарност кон Господ, здравје, спасенија од несреќни случаи, проштевање гревови. „Поменикот“ завршува со ектенија од 4 страници, што ја напишал непознат монах.
Авторите Петрушевски и Момироски ги анализираат и јазикот и писмото, тврдејќи дека „Пејчиновиќ и некои негови современици ги прифатиле македонската црковнословенска варијанта и народниот јазик. Најголемиот број зборови се домашни, дијалектни, а најзастапени се зборови од западномакедонското наречје“.
Извор: