ОТВОРЕНО ПИСМО ДО ДАРКО БАШЕСКИ, ДИРЕКТОР НА АГЕНЦИЈАТА ЗА ФИЛМ
Во дилема сум како да го започнам ова писмо.
Невкусно ми е да му се обратам со „драг“ некому што воопшто не ми е драг.
Смешно ми е да му кажам „почитуван“ на човек кого никој жив во нашата бранша не го почитува.
Респектот кон институцијата на чие чело, за жал, е поставен овој човек, ме обврзува да се задржам во рамките на формалната комуникација – но респектот кон професијата ме спречува да му персирам на нејзиниот гробар.
Затоа ќе почнам со неговото презиме, кое поради пакоста што на многумина им ја правеше ќе го паметиме и еден убав ден кога повеќе нема да го спомнуваме.
Башески!
Ти се обраќам да те информирам дека, во својство на сценарист и режисер, го стопирам играниот филмски проект „Аферата Мис Стон“.
Претпоставувам дека се сеќаваш: станува збор за истиот оној проект што заедно со македонскиот продуцент Роберт Насков и американската продуцентка Санмин Парк го најавивме минатата есен на прес-конференција во Битола. Требаше тоа да биде првата американско-македонска копродукција, изведена од американско-балканска филмска екипа, во која заедно со познати холивудски имиња рамноправно ќе учествуваа и наши актери...
Знаеш за што зборувам, така? За истиот оној проект за кој Агенцијата за филм одобри средства уште пред две години, но – благодарение на тебе – до ден денешен не започна со нивна исплата. И не само тоа, туку во тие две години направи сè што беше во твоја моќ (од нечинење на она за што си поставен и платен, преку смислување и измислување на разни бирократски пречки, па сè до јавно озборување, нескриено саботирање и отворена опструкција на потпишувањето на потребната документација) за тој проект никогаш да не биде снимен.
Е па еве, да ти честитам. Успеа во тоа! Сè додека ти си директор на Агенцијата за филм на Република Македонија, јас одбивам во таа земја да се занимавам со филм.
Не, не станува збор за личен каприц - бидејќи јас не сум единствената мета на твојата подлост. Тоа дека ти, Башески, во изминатите шест години во кои раководиш со Агенцијата за филм на РМ (или поранешен Филмски фонд на РМ) си страсно посветен на попречувањето на авторите што не ти се симпатични (а во таа група спаѓаме речиси сите ние што нешто значиме и вредиме во филмската уметност и занает во Македонија), тоа одамна веќе не е никаква тајна во домашните професионални кругови. И некако сите ние сме се труделе твојата малициозност (комбинирана со твојата врвна некомпетентност, плитко образование и крајно ограничена интелигенција) да ја победиме со вложување дополнителна енергија, време и нерви, тешејќи се дека, на крајот на приказната, делата што ги создаваме ќе траат вечно – за разлика од тебе и твоето кабадахиско владеење со македонскиот филм.
Јас тој вишок енергија, време и нерви сè уште ги имам. Арно ама, имам и образ. И заради тој образ повеќе не можам да црвенеам од срам пред моите американски партнери, понесени од ентузијазмот дека ќе ја впишат егзотичната земја Македонија на филмската мапа на светот – додека ти истовремено ги оцрнуваш пред Управниот одбор на Агенцијата! Мака ми е повеќе да се резилам не само пред продуцентите, туку и пред нивните приватни инвеститори, кастинг-директорите со кои соработуваат, реномираните актери што ги контактираа и сите оние холивудски талент-агенти, менаџери и дистрибутери што тие, преку својата мрежа на контакти, ги замолија за соработка за овој наш филм. Една цела чета угледни имиња веќе со месеци ги лажам дека зад мене стојат мојата фиљан-фиљан земја Македонија и нејзините државни институции. Стојат, тикви! Ме изеде туѓиот срам. Твојот срам, Башевски – кога таквите како тебе барем би знаеле за срам.
А богами и мој срам: се срамам што, од пуста носталгија и љубов кон професијата, во Македонија довлекувам меѓународно реномирани имиња и мои искрени пријатели, за да ти овозможам тебе на клоци да ги набркаш од таму, небаре Македонија и македонската кинематографија се твој пашалак, а не моја татковина. Но еве, ако ми е за утеха, ти се колнам дека таква грешка повеќе нема да ми се повтори! Распостели си се сам во своето газдинство во кое повеќе никој нема да ти дојде да ти пречи. Биди си раат, мене повеќе ништо нема да ми должиш.
Но мислам дека ѝ должиш нешто на јавноста со чии пари газдуваш. Ако ништо друго, ѝ должиш одговори на низа прашања за кои веќе подолго време се зборува, ама никако некој јавно да ти ги постави.
Да речеме:
- Зошто на повеќето домашни продуценти Агенцијата за филм им поставува речиси неостварливи услови за соработка и потоа спроведува инквизициски мерки на контрола, кога кон еден мал број други (јавно познати како твои пајдаши) им прогледува низ прсти за евидентни кршења на базичните регулативи?
- Зошто официјално не е дозволено финансирање филмови што немаат копродуцентска поддршка, а сведоци сме дека такви филмови наголемо се финансираат – под услов нивните автори да се од твојот табор?
- Како тоа, од морето филмови што Агенцијата за филм пријавува дека ги финансира на годишно ниво, на прсти се бројат филмовите што домашната публика има можност да ги види? Каде ти се овие другиве? Во некоја пералница за алишта?
- Зошто на филмските маркети на кои, со пари на даночните обврзници, државата те испраќа да ги промовираш македонските филмови, пред странските продуценти и дистрибутери (а тука го вклучувам и мојот американски агент за продажба, кој, на мое неверување, ми ја даде оваа информација) фрлаш дрвја и камења по македонските филмаџии што тие филмови ги направиле?
- Поради каква парична злоупотреба „Еуроимаж“ ја запре финансиската поддршка за дистрибуција на европски филмови во нашата земја и на подолг период ја исклучи Македонија од оваа програма? Белки знаеш нешто за ова, во твое време ги снема тие пари.
- Зошто договорите за финансирање што ги изработува твојата правна служба се составени не за да привлечат, туку за да ги набркаат потенцијалните приватни инвеститори?
- Зошто странските експерти (чии имиња и авторитет ти се добро познати) од кои беше побарано стручно мислење, истите тие договори ги оценија како „правно неиздржани и невалидни“?
- Зошто истите тие експерти твојот октроиран Закон за филмска дејност го оценија како погубен за македонската кинематографија?
- Зошто на вработените на Агенцијата за филм им нареди по секоја цена да најдат некој законски пропуст во продуцирањето на мојот филм „Трето полувреме“, за да имаш алиби да го запреш неговото финансирање?
- Зошто раководните лица на банката што великодушно го спонзорираше тој филм ги убедуваше во иднина да не ги помагаат македонските филмови и продуценти?
- Зошто на првиот конкурс на кој беше пријавен го одби филмот „Ослободување на Скопје“ на Раде Шербеџија, а потоа стори сè што можеше за овој докажан пријател на Македонија да се откаже од понатамошни обиди да го реализира својот проект?
- Зошто „3хФх“, единствената светски реномирана компанија за филмска постпродукција од Македонија (која има учествувано во изработката на десетици холивудски мегахитови), со најуличарски манири ја шиканираше – иако без нивната помош филмот „До балчак“, за чии загуби и неисплатени хонорари ти си директно одговорен, ни до ден-денес немаше да биде завршен?
- Зошто Лабина Митевска, според мислењето на многумина најдобриот директор на меѓународниот фестивал на филмската камера „Браќа Манаки“, ненадејно се откажа од понатамошното водење на оваа угледна манифестација?
- Зошто Милчо Манчевски, колега што не треба посебно да го претставувам, порача дека нема намера да режира во Македонија сè додека ти си на функција?
- Зошто во текот на твојот мандат сè повеќе домашни автори, продуценти и филмски работници се откажуваат од својата филмска професија и бараат алтернатива во снимањето реклами и музички спотови?
- Зошто Македонија, држава во која денес многу се вложува во филмската продукција, во меѓународните филмски кругови има репутација на територија што треба да се избегнува?
- Зошто од Агенцијата за филм, институција создадена за да им помага на филмските работници и на македонската филмска уметност, ти создаде непријател на филмаџиите и крвник на уметноста?
Ова е само дел од прашањата што ми паѓаат на ум. Се надевам дека новинарите на кои им го испраќам ова писмо ќе бидат професионално љубопитни, па ќе истражуваат понатаму. Филмскиот дел од чаршијата веќе со години шушка дека во гранапот што си го запоседнал има разни домашни ракотворби на кои, по словото на законот, долго не им застарува рокот на траење... Којзнае што ли сè ќе исплива на површина кога ќе се забранува некогаш бистрата вода, која ти ја претвори во мочуриште?
Не, Башески, немој да ме сфатиш погрешно. Ниту ти се заканувам, ниту пак имам намера да бијам битка со тебе. Напротив, јавно ти признавам дека ти си победникот. Се предавам и се повлекувам, во ред? Го повлекувам мојот проект, а со него и самиот неотповикливо се повлекувам од македонската филмска сцена – сè додека тебе не те снема од неа! Македонската кинематографија, во која ти речиси до вчера беше никој и ништо, денес си ѝ газда, а утре ќе ѝ бидеш и егзекутор – во таа и таква македонска кинематографија јас одбивам да бидам дел.
Уживај во неа, Башески.
Уживај без нас – уметниците што некогаш ја сакавме.
Уживај.
Дур можеш.
Со желба за трајно недогледање,
Дарко Митревски, режисер
Лос Анџелес, 16 април, 2015 год.
=====================
Отворено писмо до Дарко Митревски, режисер
Јас воопшто не сум во дилема како да го започнам ова писмо! Јас како морален, чесен, непристрасен и одговорен човек како и човек раководител на институцијата Агенција за филм на Република Македонија согласно деловната етиката на однесување ќе ви се обратам на следниов начин:
Почитуван Дарко Митревски, режисер
Вашето испратено отворено писмо е писмо кое е исполнето со гнев и лутина која што јас искрејно како човек и раководител на институцијата не можам воопшто да ја поврзам со она кое што вие го напоменувате во истото.
Пред да започнам со одговор на сите ваши прашања, би сакал да го истакнам следново: Институцијата заради која вие говорите дека ви црвенеат образите пред американските партнери е институција која во изминатите години изгради угледно реноме на домашно, меѓународно и регионално ниво. Филмскиот фонд, односно Агенцијата за филм на Република Македонија согласно воспоставените мерки, механизми, дадени поддршки како и применети практики кои се доближуваат до европските, веќе е издвоена на интернационално ниво како институција која од година во година се повеќе го зголемува своето препознавање и делување на меѓународниот пазар како и вооедно се вбројува како институција атрактивна за копродукции. Пред две години нашата институција беше издвоена во дваесетте најпрогресивни филмски фондови на првиот светски собир на филмските фондови каде се разменуваа врвните искуства на ваквите институции. Со законот за филмската дејност направени се чекори за уште поголем развој на филмската дејност, во кој точно е дека има пропишано увид во Наменско и Законско трошење на средствата, контрола и извештаи кои ги има во сите земји. Се прашувам зошто на дел од филмските работици не им се допаѓа оваа регулатива! Можеби затоа што сметате дека може да ги трошите државните средства без никому да дадете отчет. Во оваа држава и во оваа влада ова е еден од најзначајните постулати е отчет на институциите, отчет кон граѓаните на оваа држава.
Неблагодарно е јас самиот за себе да говорам за моето делување, како дирактор! За да си дадете самиот себе си одговор доволно е само да направите пресек на препознатливоста на македонската кинематографија на меѓународно ниво, посетеноста на фестивали, создадена мрежа на контакти, а да не говориме и за обемноста на производството, која неможе ни да се спореди со минатото... Да бројките ќе ве изненадат и можеби нема да ви се допаднат, зошто групата која вие ја застапувате и која се крие позади вашето отворено писмо, не е единствената која може да создава, не е единствената која како во претходниот систем имаше привилегија да биде корисник на буџетски средства.
Да, убаво живеевте многу години, но системот, за оној кој говорите дека е погубен е поставен врз принципи. Кои принципи? Да тие вам и на вашата група која континуирано ја тера во заблуда македонската јавност, не ви се познати. Но, еве Јас, човекот кој според вас треба да се срами, со големи букви ќе ви ги наведам со цел да бидат запамтени и врежани во вашиот уметнички ум: ЧЕСНОСТ, НЕПРИСТРАСНОСТ, ТРАНСПАРЕНТНОСТ, ЕТИЧНОСТ, ОДГОВОРНОСТ, ПРИНЦИПИЕЛНОСТ ....
Пред се треба да имате во предвид дека Агенцијата за филм ги финансира сите филмови како и вашиот со средства од буџетот на Република Македонија и притоа мора да се почитуваат законските прописи. Со цел појаснување на тековите поврзани со вашиот проект, ви ја пишувам ви хронологијата на последните процедури за финансирање на вашиот филм.
- Филмскиот проект “Аферата Мис Стон” е одобрен со поддршка од 30 милиони денари на 7.02.2013 година.
- Агенцијата за филм на 10.10.2014 потпиша анекс на пред-договорот за финансирање на филмот со кој се доделени дополнителни два милиони евра за вашиот филм. После тоа продуцентот на вашите филмови Роберт Насков на 6 март 2015 доставува финален буџет за потпишување на договор, на кој Агенцијата за филм на 16 март упатува прашања за образложување поголемите промени во буџетот за да бидат презентирани на Управниот одбор. На тоа продуцентот на 18 март на емаил одговара дека нема да образложува и да ги коментира забелешките на Агенцијата.
- По разгледување на предметот на Управниот одбор, на 26 март 2015 година до продуцентот е упатен допис со кој се укажува на законските прописи кои треба да бидат исполнети од страна на продуцентот.
- Продуцентот доставува одговор на 8 април со кој доставува нова документација и единствен целосен буџет на филмот, кој ќе биде разгледан на првата наредна седница на Управниот одбор на Агенцијата за филм.
Филмот е одобрен пред повеќе од две години и од пред месец и половина ги доставувате финалниот буџет и документи, а агенцијата за филм бара само да се спроведат законските процедури. Токму поради ова не гледам која е целта на ова отворено писмо освен да се направи медиумски притисок со вам познати цели.
За она за кое ме прашувате дали знам за што говорите, за прес конференцијата со Вашата американска продуцентка и продуцентот Роберт Насков, кога го најавивте снимањето на филмот „Аферата Мис Стон’’, да добро се сеќавам! Најавивте американски копродуценти MaxMedia (www.maxmedia.org) кои ќе вложат околу 2 милиони евра и тоа стои и во вашата документација.
Претпоставувам и вие се сеќавате дека на една иста таква прес конференција во 2010 година на ИФФК „Браќа Манаки’’ кога со претставници на Американско-шпанската продуцентска куќа Fish Corb помпезно ја најавивте меѓународната копродукција со „реномираните’’ продуценти кои ќе вложеле 2,5 милиони долари во филмот “Трето полувреме”, која за жал никогаш не се случи. По овој настан, копродуцентите без никакво објаснувања исчезнаа и не беа дел од овој проект. Зошто тогаш не најавивте прес конференција? Е кога останавте без овие продуценти тогаш се обративте повторно до нашата иституција со која и тогаш раководеше за вас неморалниот, срамниот, непочитуван, нереспектиран, малициозен, некомпетентен, плитко образован и ниско интелегентен директор, односно ЈАС. Среќна околност е обезбедување на чешки копродуценти кои инвестираа 117.000 евра, а и Филмскиот фонд одобри уште дополнителни 300.000 евра за да вашиот филм биде достојно завршен и презентиран.
Може повторно да ме обвините дека имам нешто лично против вас, но читајќи ги последните дописи, евидентно веќе не се спомнува повеќе Американската продуцентска куќа MaxMedia (www.maxmedia.org), туку само копродуцент кој според буџетот партиципира со 1.050.900 Евра.
Би сакал да беше поинаку, но начинот на кој вие сакате да работите и живеете е ваш избор. Зарем мислите вашето сегашно однесување е морално!?
Се прашувам како можете да наведувате дека ЈАС „газдувам’’ со државни пари кога во оваа државна институција има тела со чија помош и експертиза се донесуваат објективни одлуки за доделување на финансиски средства за производство на филмови. Очигледно не сте го прочитале или пак неправилно сте го протолкувале оној закон за кои говорите вие и вашите поданици дека е „погубен’’.
Одговорно жалам за вашата одлука за повлекување на филмскиот проект „Аферата Мис Стон’’. Одговорно тврдам дека овој проект како проект од национален интерес секогаш имал поддршка од Агенцијата за филм на РМ. Јас ниту за овој, ниту пак за друг проект кој е составен дел од Програмата како директор на Агенцијата не сум заземал негативен став. Мојата одговорност и должност согласно законската регулатива е да се грижам за материјално- финансиско работење и за законитоста и економично работење на институцијата.
Почитуван Дарко Митревски, дозволете ми да ви образложам дека една копродукција за да биде правно официјална потребно е да има договор за копродукција. За една замја да биде копродуцент потребно е да вложи минимум 10% од вкупниот буџет на филмскиот проект, кое се докажува согласно соодветно доставената документација согласно правните и сметководствените регулативи во нашата земја.
Зар Вие и Вашата група поданици, мислите дека е доволна само една прес конференција, дали една институција во државава може да дозволи такво нешто без соодветна документација согласно правниот систем?!
Ви напоменувам дека Вашите лични ставови и убедувања кои се одднесуваат на лица кон кои како што опишувате јас ги попречувам во работата не можам да ги толкувам како заеднички, бидејќи писмото е потпишано само од ваша страна.
Дозволете да ви одговорам на вашите конкретни прашања доставени во отвореното писмо:
- Согласно материјалниот закон и правната регулатива точно се утврдени условите за доставување на доказ за воспоставување на копродукција која потребно е да биде официјална. Материјалниот закон како и сите законски и подзаконски акти еднакво вашат за сите граѓани на РМ засегнати со истиот
- Официјално е дозволено финансирање на национални филмови. Во овој случај Агенцијата за филм може да учествува во финансирањето на проектот до најмногу 70% од вкупниот буџет, додека другите средства продуцентот се обврзува да ги обезбеди од други извори од земјата во кои мора да биде вклучено и сопственото учество на продуцентот кое е утврдено во материјалниот закон.
- Согласно статистичките податоци на Агенцијата во период од 2008-2014 год. се реализирани вкупно 86 филмски проекти од кои 28 долгометражни играни филмови (13 мнозински и 15 малцински филмови), 27 документарни филмови, 24 кратки играни филмови и 7 краткометражни анимирани филмови. Сите овие филмови имале премиера во Република Македонија, а дел од нив се дистрибуирани во киносалите низ Република Македонија каде Агенцијата за филм обезбеди опрема за прикажување на истите. Сите овие филмови имале учество на 754 фестивали и освоиле 131 награда.
Бидејќи вие сте морален човек неправедно е да ги омаловажувате изработените филмови на вашите колеги. За сите успеси на филмовите, како и за вашиот филм, податоците се објавени на нашата веб страна.
- На меѓународните филмски маркети и фестивали секогаш филмовите се презентираат и промовираат на достојно ниво како што наликува на оваа институција. Преку каталози, прикажувања на маркетот и други промотивни материјали кои продуцентот ги доставил до Агенцијата.
- Договорите за финансирање на проектите за производство се изработуваат согласно материјалниот закон и другите акти според кои работи Агенцијата.
На крај повторно изразувам жалење за вашиот пристап и лично толкување на одлуките донесени од Агенцијата за филм , жалење за речникот во кој намерно или ненамерно вметнувате несоодветна терминологија за обраќање најпрво кон ваш колега, а потоа и кон директор кој раководи со институција која е единствена во нашата земја за поддршка на филмската дејност. Искрено жалам бидејќи со цел создавање на забуна кај македонската публика го напоменувате случајот од Еуроимаж кој веќе преку сите надлежни институции е докажан и точно е определено зошто европскиот фонд направи прекин на финансирањето. Ве потсетам дека прекинот не се случи поради преставникот во Еуроимаж од Република Македонија. Доколку ја знаете структурата и начинот на работење на најголемиот европски фонд ќе знаете дека одлучувањето за проектите се врши преку гласање на преставниците од сите земји членки, додека по доделување на проектите договорите се склучуваат помеѓу Еуроимаж и правните лица корисници на средства.
Искрено се надевам дека вашиот вишок енергија, време и нерви кои велите дека сеуште ги имате ќе ги искористите во насока на изнаоѓање на конструктивно решение и начин за реализација на филмскиот проект.
Почитуван Дарко, и покрај сите искажани зборови, навреди и лаги, јас лично како и сите вработени во Агенцијата за филм и понатаму стоиме на располагање за реализација на вашиот филм исто како и за сите останати, доследно, професионално и законски.
Дарко Башески, в.д. директор на Агенција за филм на Република Македонија
17.04.2015 god.