Личната мисија на свештеникот како просветител на народот
Зборувајќи за достоинството на свештенослужителите, Свети Јован Златоуст во својата втора Беседа за свештенството ни открива една исклучително важна димензија на свештеникот како чувар на наследството Божјо. Тој вели: Што е она, со што апостолот Петар, според Христовите зборови, можел да ги надмине останатите апостоли? Симоне Јонин, му вели Христос, ме љубиш ли повеќе отколку овие? Паси ги овците Мои! Тој можел да му каже: Ако ме љубиш, подвизувај се во пост, лежи на гола земја, бдеј непрестано, заштитувај ги слабите, биди им татко на сирачињата и наместо сопруг на мајките нивни. Меѓутоа, преминувајќи преку сето тоа, што вели Тој? Паси ги овците Мои! Останатото можеле лесно да го исполнат и мнозина од паствата, не само мажите туку и жените. Но кога станува збор за предстоење во Црквата и за грижата за толку многу души, сиот женски род и поголемиот дел од машкиот род треба да се оддалечат од овој возвишен призив и да пристапат оние, кои се најдобри од сите и кои според духовните квалитети толку ги надминуваат сите останати, колку што Саул со телесните квалитети го надминувал сиот еврејски народ (1 Цар. 10, 23), или уште и повеќе. Зашто, тука не станува воопшто збор само за телесната убавина. Имено, разликата помеѓу паствата и пастирот треба да биде еднаква на разликата помеѓу луѓето обдарени со разум и бесловесните животни. Ако е возможно таа разлика би требала да биде уште и поголема, со оглед на тоа дека поголема е и опасноста во врска со она што е најважно.
Симоне Јонин, Ме љубиш ли повеќе отколку овие? - повторно и повторно ги читаме овие Господови зборови во последното поглавие од Евангелието според Јован и, сообразувајќи се со апостолот Петар, нашиот одговор секогаш треба да биде истиот: Да Господи, Ти знаеш дека Те љубам! Нашата љубов, пак, кон Спасителот, како пастири на Неговото словесно стадо, најсилно ја изразуваме преку нашето беспрекорно учество во Неговата служба во Црквата, свештеничка, царска и пророчка. Се разбира, ни еден аспект од ова пастирско наследство не треба да биде занемарен, зошто инаку и полнотата на нашето сотрудништво во домостројот на спасението ќе биде нарушена.
Принесувањето на благодарствената жртва и севкупниот литургиски и светотаински живот се првиот призив преку кој свештеникот ги воведува и води членовите на Црквата во тајната на спасението, кое ни доаѓа преку Оној Кој во неа принесува и се принесува, Кој прима и се раздава.
Учеството во Христовата царска служба ја подразбира власта која му се дава на свештенослужителот да врзува и разрешува, да опростува гревови и да пренесе својата родителска грижа за оние конкретни личности кои од Бога му се поверени и зад границите на времето, во вечноста на Царството Божјо.
Учеството во пророчката служба, или со други зборови учителската служба на свештенослужителот му овозможува да го втемели и постојано да го надградува духовниот авторитет во Црквата. Токму затоа и на овој трет аспект, свештеникот како вероучител и просветител подетално ќе се задржиме во ова излагање.
Во Светото Евангелие читаме: Добриот пастир си ја полага душата своја за овците... овците го слушаат гласот негов, и тој ги вика своите овци по име; и ги изведува. И кога ќе ги изведе овците свои, оди пред нив, и овците одат по него, бидејќи му го познаваат гласот негов; а по туѓ човек не одат, туку бегаат од него, оти гласот на туѓиот не го познаваат (Јован 10, 11; 10, 3-5). Ако според зборовите на свети Јован Златоуст пастирството е највозвишениот призив, тогаш тоа секако најсуштински се реализира преку учителската служба на свештенослужителот. Зашто само тогаш, кога проповеда, кога го објаснува Светото Писмо, кога ги советува своите послушаници во Црквата, кога секого од нив лично и поединечно го поучува со опитот на својот живот и со своето слово на секое благочестие, тогаш тој е добар пастир кој по име ги повикува своите словесни овци, и само тогаш тие вистински го познаваат гласот негов.
Зашто ако не е така, ако не постои тој личен однос и тоа лично заедничарење меѓу пастирот и паствата, тогаш многу лесно, црковните богослуженија и молитвословија можат да се претворат во собитија кои се надвор од животот на христијаните. Ние знаеме дека многу често се случува луѓето кои се крстени и кои номинално и припаѓаат на Православната Црква да незнаат дека секоја недела и на празници се служи Света Литургија, ниту пак ја чувствуваат онтолошката потреба да присуствуваат и молитвено и сознателно да учествуваат во неа. Колку често гледаме како во текот на богослужбата луѓе влегуваат во храмот, гласно разговараат, со своето движење му пречат на свештеникот или ѓаконот во кадењето или извршувањето на входот. Додека тој чита одредена молитва или извршува некое свештенодејствие тие му се обраќаат како да не се свесни што тој во моментот прави. Некои дури се обидуваат да поминат и низ царските двери за да се информираат кај него за некоја своја работа нарушувајќи го редот на богослужбата. За нив е туѓа светоотечката мисла дека за еден христијанин е важно да биде на Света Литургија, или поточно во Света Литургија, имено толку, колку што е важно и спасоносно да се биде во Ноевиот ковчег во времето на потопот.
И не само тоа. Таквата отуѓеност во црковниот живот најчесто е причина номиналните или поточно потенцијалните верници да ја доживуваат Црквата како сервис во кој тие ги задоволуваат своите религиозни потреби, а свештеникот, како безличен сервисер е тука секогаш и по секоја цена да ги задоволува нивните желби и намисли. Се разбира, примарната причина за ова е пасивноста или непосветеноста на свештенството во учителската служба во Црквата. Тие не го слушаат гласот негов, тој не ги познава по име, и Црквата го губи и своето онтолошко и своето етимолошко значење во животот на човекот.
Подвигот на учителството, подвигот на пастирството не е краткотраен процес и плодовите на тој труд се многу често неизвесни и непредвидливи, но тоа е сржта на здравата Црква и нејзината небо-земна ерархија или поредок.
Актуелен е проблемот со воведувањето на веронауката во основното образование. Оваа иницијатива предизвика такви турбуленции во општесвениот живот, што прашање е дали овие генерации ќе ја имаат можноста за благочестивата вера на своите предци да дознаат нешто од своите школски клупи. Отсуството на веронауката во храмот Божји, од амвонот, или на секое место каде свештеникот ја извршува својата мисија, резултира со крајна нееманципираност на јавноста од предрасудите во однос на потребата младите да се образуваат и воспитаат во верата, а тоа значи да се нахранат со непропадливата храна и да го пронајдат под пластовите на современите заблуди и идолопоклонства, образот Божји во себе.
Нема да ги загубиме луѓето ако не им угодуваме, ќе ги задржиме ако ги воспитаме, ако секоја словесна овца која Бог ни ја испраќа во Своето трло, ја припитомиме и ја приброиме кон словесното стадо во Царството на Отецот Небесен. Вероучението како љубовно припитомување со мудроста Божја го реализира свештенослужителот како апостол Христов. Зашто самиот Господ ни заповеда: Одете и научете ги сите народи... (Матеј 28,19) - со живот, со збор, со утеха, со секое благочестие, со пристоен изглед, со кротост и трпеливост, со духовен авторитет кој сведочи за тоа дека Бог нî наоружал и нî испратил во светот со светлината на вистината да го просветуваме и сочуваме наследството Негово.
Во таа смисла, свештеникот треба да биде во постојана заедница со верните и во личната комуникација, но и во обраќањето преку медиумите. Со благослов на ндлежниот архиереј, свештеникот секогаш треба да биде подготвен, преку личниот подвиг и интелектуалната надградба, да ја изврши својата пророчка мисија како вероучител. На разни собири, трибини и семинари, на телевизиските и радио емисии, во списанијата и дневните весници, секогаш свесен дека пред аудиториумот е реперезент на својот епископ, својата парохија и целата Црква, а неговите лични ставови и убедувања треба да бидат сообразни на свештеното предание и догматското учење на Црквата. Тоа нî упатува на маченичкиот етос на вероучителот, кој по образот на своите свети претходници и по образот на секое совршенство, нашиот Господ и Спасител Исус Христос, - често е ставен во состојба во крв да ги раѓа членовите на Божјата паства. Тоа понегогаш звучи само како блазирана метафора, но призивот Христов нî охрабрува со зборовите: нема поголема љубов од оваа: да ја положиш душата своја за своите ближни (види: Јован 15,13). По тој пат на неброени умирања од љубов и грижа за Црквата, свештеникот треба да ја убива во себе секоја гордост, секоја суета, секое нетрпение, секое користољубие, секое непослушание кон оној кој е во образот Христов и на местото Христово во Црквата и во таа низа од смрти да го спечали вечниот и незалезен живот и спасението за сето Божјо создание.
На крајот повторно ќе се послужам со зборовите на Свети Јован Златоуст за мисијата на свети Апостол Павле: ...сите му се восхитуваат токму заради беседите и проповедите. Заради што Ликаонците го примија како Меркуриј? Претходно ги примија Павле и Варнава како богови заради чудата. Сега, пак, го прифатиле Павла не заради чуда туку заради зборовите (Дела ап. 14,12). Со што овој блажен апостол ги надмина останатите апостоли? Зошто по сета вселена најмногу се спомнува неговото име? Зошто е тој најпочитуван не само кај нас, туку и кај Јудејците и незнабожците? Зарем не заради неговите Посланија со кои им донесе голема корист на тогашните верници. Всушност, со нив тој им е полезен и на сите кои живееле во тоа време па и нам денес, и на оние кои ќе живеат додека постои човечкиот род, до второто доаѓање Христово. Неговите Посланија ја оградуваат црквата по сета вселена слично на ѕидините кои се изградени од адамант. Тој и сега стои како најхрабар војник, уништувајќи ги мудрувањата, и секое превознесување, што се крева против познавањето на Бога, и покорувајќи ја секоја помисла заради послушание кон Христа (2 Коринтјани 10, 4-5). Сето тоа тој го прави со своите прекрасни Посланија, полни со Божествена мудрост, кои ни се оставени во наследство. Неговите поуки не се корисни само заради уништување на лажните учења и заштита на вистинската наука, туку и за напредување во побожниот живот. Користејќи се со нив, црковните свештенослужители и денес ја уредуваат, ја усовршуваат и ја доведуваат до најсовршена духовна убавина чистата девица кој тој ја обручи за Христа (2 Коринтјани 11, 2).
Наместо заклучок уште еднаш би ги парафразирал зборовите на Свети Јован Златоуст за силата и успехот на Павловата мисија: проповедите и поуките можат да бидат поделотворни и од чудата.