Бог е совршен, и како совршен, сѐ што прави – прави совршено. Кога Бог го направи човекот, всушност, направи бог – иако не по природа. Направи човекобог, кој треба да стане син Божји – по благодат, односно му постави цел: од лик Божји да порасне до подобие Божјо, давајќи му ги сите сили и Својата благодат потребни за тоа.
Што имаме и што гледаме, и што останало денес од тоа совршено создание Божјо – човекот, после неговото двојно отпаѓање од Бог? Духовна неукост, етичка рушевина, паднатост до изобличеност.
Денешниот човек главно води противприроден начин на живот, кој се одвива на три надолни нивоа на душевно и ментално разболување: валкање на срцето од исполнување на страстите (без оглед дали со мисла, збор или на дело), затемнување на умот – од прифатени демонски помисли во срцето и од гревови на дело што станале навика, и демонизирање – опседнатост од духовите на злото од поднебесјето поради трајна своеволна определба кон гревот (во случај кога не постои физиолошка основа за психичка болест).
Противприродниот начин на живот на една индивидуа, кој се одвива на трите надолни нивоа од душевното постоење, согласно модерната психологија се дефинира како: ниво на неврози, ниво на растројства на личноста (социопатија, психопатија) и ниво на психози.
Свети Јован, во својата „Лествица“, нѐ повикува да тргнеме по друг пат, по евангелскиот пат на покајанието и да водиме природен начин на живот во Црквата, преку кој растеме „до состојба на совршен маж, до мера на полната возраст на Христовото совршенство“ (Ефес. 4, 13). Согласно свети Јован, почеток на православниот духовен живот е послушанието, кое најбрзо нѐ води до целта – просветлување на умот: „Оној што наполно се одрекол од самоволието, дури и во нешта што му изгледаат добри, духовни и богоугодни, стасал на целта уште пред да зачекори“.
Природниот начин на живот на една личност се одвива на три нивоа од духовниот развој: очистување на срцето од страстите, просветлување на умот (со аскетска умно-срдечна молитва) и боговподобување или христијанско совршенство (со благодатна или непрестајна умно-срдечна молитва). Спомнат е и видот, односно квалитетот на молитвата, бидејќи согласно тоа се одредува и степенот на духовниот развој на личноста. Тука демонот е просто оневозможен да дејствува.
Затоа, пак, демонското дејствување над оние што водат противприроден начин на живот најчесто е забележливо и е многу разновидно. Во времето на првите учители од пустината не постоеле стручните термини на модерната психологија, но затоа постоел термин помрачување на разумот (умот). Во ваква состојба на помрачување на разумот, човекот станува целосно неспособен рационално да расудува и дејствува.
Според свети Максим Исповедник, постојат две категории на волја – разумска и природна волја. Со изгубена разумска волја човекот не е во состојба да ги контролира мислите, желбите и чувствата, нема кочница (цензура од Натсвесното, од супер-Егото над Ид-от) да се сопре во деструктивните намери. Дејствува стихијно, по принципот на природната волја, односно стремење на природата кон тоа што ѝ е слично – свети Јован Лествичник ќе рече: „Сè што е создадено ненаситно тежнее кон сродното на себе: крвта кон крв, црвот кон црв, земјата кон земја“ (примордијални пулсии од Идот – несвесното) – кое низ термините на психологијата одговара на состојбите на волево-нагонската дезинхибиција од различен степен (на пример: невротично, импулсивно, хазардно, хомицидално, суицидално поведение итн.), со сите социјални последици што произлегуваат од таквото однесување.
Зошто го пишувам сето ова? Затоа што луѓето вообичаено ја отфрлаат Црквата и послушанието како нејзин метод за исцеление, и не доаѓаат превентивно да побараат духовно раководство од духовниот отец – како што ги советува свети Јован, а, за жал, воопшто не го познаваат духовниот живот. Живеејќи го противприродниот начин на живот, секако, под неизбежното демонско влијание, кога-тогаш паѓаат во животна криза (без оглед како ќе ја наречеме), а воопшто не се подготвени и не знаат како да ја надминат. Во тие тешки моменти, ако воопшто им текне, доаѓаат и бараат помош од нас − духовните отци, ама тогаш веќе често е доцна.
Зошто често е доцна? Затоа што или бараат инстант решение на кризата во која се наоѓаат, а не се подготвени да послушаат и духовниот живот отпочеток да го започнат – отфрлајќи ја световната логика, или и самиот духовен отец не е способен да ги извлече од кризата – или поради нејзината длабочина или поради неговото незнаење. Најчесто поради обете причини.
Луѓе, запаметете, духовните отци не се чудотворци кои инстант ќе ги решат вашите проблеми (барем ретки се таквите, и тоа со ограничена моќ – само врз телесните болести). Вашето доцно обраќање кон нив и вашата неподготвеност за промена на вашиот живот многу тешко им паѓа, посебно кога можат да ви помогнат. Затоа, наједноставно е уште од вашата младост (но, никогаш не е доцна) да ги пригрлите светите добродетели (доблести), како и светите Тајни на Црквата; тогаш не може да ве изненади никаква криза – напротив, во секоја криза (Крст) ќе ја преоткривате и тајната на Воскресението и чудесно убавиот Христов лик.
Пресвета Богородице, спаси нас!
Митрополит Струмички Наум
10 април 2016 год
