Соочување со Бог
Бев замолен да напишам продолжение на „богословието за ликот“. Во многу делови од Христијанскиот свет тоа е зачудувачки запоставено – и иако не е често тема на дискусија – сепак е длабоко во срцето на Православното предание.
Ништо во Стариот Завет не ја искажува личносноста на Бог повеќе од оние изрази кои се однесуваат на Неговиот лик. Човекот е опишан како создаден „по образ и подобие “ Божјо. Но Бог се открива од изразите за Неговото лице. Да се зборува со Господ „лице во лице“ е да се зборува со Господ „лично“. Но личноста на Господ е потполно поинаква: „Не можеш да го видиш Моето лице; зашто не може човек да го види лицето Мое, и да остане жив“ (Исход 33, 20).
До доаѓањето на Христос, вистинската личност на Бог не е целосно позната. И Христос открива дека личносноста е возможна на најшокантниот начин: Оној кој Ме видел Мене, Го видел и Мојот Отец; (Јн. 14, 9). Во Јован 6, овој стих е директно поврзан со класичниот јазик кој се однесува на лицето на Бога во Исходот: „ Никој не го видел Отецот, освен Оној Кој е од Бога. Тој го видел Отца“. (Јн. 6, 46).
Бог Кој не може да се виде, бил виден од Синот. И Синот покажува дека Тој е од Отецот, зашто да се виде Синот, е исто што и да се виде Отецот. Христос, Синот на Отецот, го открива ликот Божји. Да се виде Христос е да се виде Бог.
Постои и едно дополнително запазување што би го додал, и тоа за самите очи. Христос говори за „чистото око и светлото тело“, предупредувајќи за гредата во него (наспроти „реската“). Не е само да претстоиме пред Него со непокриено лице, или дека се гледаме еден со друг, но да се виде Бог или некој друг на вистински личносен начин, бара единственост и јасност во погледот. Има длабока врска помеѓу окото и срцето.
Самото срце има мистично значење во Православната мисла. Некогаш се користи како назив за најдлабокиот дел од себеси, и може да биде исполнето со добри или лоши работи:
Срцето е едно малечко бротче, сепак и змејови има во него, а исто така и лавови; има отровни ѕверови и секакви ризници на злото. Но, таму е и Бог, ангелите, животот и Царството, светлината и апостолите, небесните градови и ризниците на благодатта – сите работи се таму. (св. Макариј).
Другпат, срцето се користи на начин кој го поистоветува со Тајното Место на Севишниот, во кое почиваат сите добри работи.
Претходното значење се рефлектира врз изразите за окото. Зашто срцето е она на што се однесува окото (претходниот стих се однесува на единственоста на срцето):
„Не собирајте богатства на земјата, каде што ги јаде молецот и ‘рѓата, каде што крадците ги поткопуваат и крадат; но собирајте си богатства на небото, каде што ни молец, ниту ’рѓа ги јаде, и каде што крадци не ги поткопуваат, ниту крадат; зашто каде што е богатството ваше, таму ќе биде и срцето ваше“. (Мт. 6, 19-21).
Поделеното срце, се свртува кон злото, го исполнува телото со темнина. Го „затемнува“ и ликот исто така.
Во уметноста на сликањето икони, последните бои што се додаваат на иконата се „светли“. Тоа се бели или златни лепенки кои ја обележуваат светлината на духовното битие. Таквата светлина е потполно отсутна од лицата на демоните или на проклетите (како Јуда). Овие светла не се наменети да создадат илузија на длабочина. Нема сенки на лицата на иконите. Всушност, светлината е преобразителната светлина Божја, која се рефлектира врз лицата од оние кои го гледаат Неговото лице.
Ги затворам овие мисли, враќајќи се кон срцето. На лицето на иконите (а често и на лицето на секој човек) има откровение на срцето. Вистината на личноста, што навистина лежи во неа, е покажана токму во лицето. Иако ова е уметничка техника, сепак е рефлекција на реалноста. Нашето сопствено лице ни го открива срцето на оние што можат да го прочитаат (а сите го можеме тоа до некој степен). Нашето однесување со нашите лица би требало да биде показател на нашата внатрешна состојба. Нашиот срам, поделеното срце, многу состојби на душата се откриени во она што го правиме, преку нашите лица.
Цврстото загледување во Бога е ретка работа. Нашата свесност за себеси и свесноста за гревот нè прават да гледаме настрана. Само мирниот поглед на Бога, неуморлив во Неговото простување, може да даде храброст повторно да ги завртиме лицата кон Него. Од слава во слава, можат да станат слични на светите икони, кои Го гледаат Него без срам и страв.
Подготви: Дивјаковски Златко
13-ви ноември, лето Господово 2013
Друго: