Порано говоревме дека свештеникот има двојна задача. Едната е да врши свети Тајни, а другата да исцелува луѓе за да можат достојно да пристапат и да ја примат светата Причест. Во продолжението рековме дека постојат многу свештеници, кои се свештеници само надворешно и непречено ја вршат својата работа, иако, во суштина, го осквернавиле свештенството, што се покажува со фактот дека не можат да исцелуваат. Тие ги вршат светите тајни, и светите дарови преку нив се осветени, но тие не можат да ги исцелуваат другите или да си ги спасуваат своите души.
Од друга страна, постојат мирјани и монаси кои не се ракоположени за свештеници, но се во состојба да исцелуваат луѓе бидејќи припаѓаат на духовното свештенство. Би сакал накратко да застанеме на оваа точка.
Преку крштението и трудот да се сочуваат Христовите заповеди, сите христијани се облекуваат во Христа и на тој начин учествуваат во царското, пророчкото и првосвештеничкото (архиерејското) достоинство Христово.
Ова учење е забележано во текстовите на Новиот завет. Во книгата на откровението на Свети Јован богослов се вели: Нему, кој не возљуби и изми од нашите гревови преку Својата крв, и Кој не направи пред Бога и Својот Отец, Цареви и Свештеници (Отк. 1;5-6). Апостол Петар вели: А вие сте род избран, царско свештенство, свет народ, народ придобиен (1 Петар. 1;9), додека апостол Павле им пишува на христијаните во Рим: Ве молам, браќа, заради милоста Божја, да ги дадете своите тела на жртва жива, света, угодна на Бога, како свое духовно богослужение (Рим. 12;1).
Кај многумина Отци, исто така го наоѓаме ова учење според кое секој човек е свештеник Христов во смисла во која рековме и која покасно ќе ја развиеме потполно. Свети Јован Златоуст и Авраам го претставува за свештеник, бидејќи „ако постои оган, олтар и нож, зошто не би постоело и свештенство?” Авраамовата жртва беше двојна: тој го понуди и својот единороден син и овенот и „над се, својата сопствена воља”. Со крвта на овенот ја посвети својата десна рака, а со колењето на детето (на што се реши) ја посвети својата душа. „На тој начин со крвта на единородниот и со жртвувањето на јагнето е ракоположен за свештеник”. Непосредно после тоа, Св.Јован Златоуст советува: „така и вие во купелот (т.е. светото Крштение) станавте цареви, свештеници и пророци; цареви бидејќи на земјата ги соборивте сите развратни дела и ги погубивте сите свои гревови, а свештеници бидејќи себеси се принесовте на Бога и го жртвувавте своето тело, станувајќи и самите победени” (Беседа на 2 посланица до Коринтјаните).
Сите верни, кои се крстени во името на Света Троица, и живеат по заповедите на триединиот Бог, се свештеници и поседуваат духовно свештенство. Му даваме предност на изразот „духовно свештенство” во однос на сите останати, како што е „општото” или „мирјанското” свештенство, бидејќи и свештениците и мирјаните можат да го поседуваат овој вид на свештенство, но и затоа што не го поседуваат сите кои се крстени, туку оние кои станале пребивалиште на Триединиот Бог. Верникот кој ја совладал умносрдечната молитва, го совладал и духовното свештенство, посебно доколку го постигнал оној степен на благодатта за да се моли за целиот свет. Тоа е духовно свештенодејствување за целата вселена. Молитвите на тие луѓе кои се жртвувале себеси молејќи се за сите, ја одржуваат вселената и исцелуваат луѓе. На тој начин тие, со помош на молитвата постануваат заколнувачи (егзорцисти) и истеруваат демони кои владеат со човековите заедници. Тоа е големо дело за тие кои непрестано се молат за целиот свет.
Свети Григориј Синаит пишува за ова духовно свештенство, кое претставува суштинска основа и за светотаинското свештенство, бидејќи меѓу верниците тие се, оние кои се изцелени и поседуваат умносрдечна молитва, избрани да ја примат посебната благодат на свештенството. Спооред Свети Григориј, „умната молитва е таинствена (мистична), свештенодејствување на умот”. Карактеристични се неговите зборови: „почетокот на умносрдечната молитва е дејство (енергија) односно очистувачка сила на духот и мистично свештенодејствување на умот” (добротољубие, 4 том, стр.51). Човекот кој поседува дар на умносрдечната молитва чувствува во себеси очистување, просветлување и обожување на благодатта што делува. Тоа е внатрешно свештенодејствување и внатрешна Божествена Литургија.
Сите оние, кои ќе ја достигнат таа состојба се свештеници. „Вистинското свештенство и свештенството на идниот век е срцето ослободено од помисли кое што дејствува по духот и се што ќе се каже или направи од тоа срце е духовно” (исто , стр 31).
Зборовите на овој свет Отец ме потсетуваат да кажам дека духовното свештенство е она, кое што ќе се оствари во идниот век, во Царството Небесно. Немајќи намера да се задржуваме на теми од неизбришливото или не-светотаинското свештенство, ја истакнуваме вистината дека светотаинственото свештенство постои заради народот, за да му служи на неговите потреби, додека духовното свештенство е она свештенство кое во идниот живот ќе продолжи да му служи на небесниот жртвеник. Сите, кои го поседуваат ова духовно свештенство претставени се како „вистинско свештенство”, „од сега и до века”. Ваквото свештенство може да ги вклучи сите категории на луѓе, се разбира и жените. Според тоа нема голема важност фактот дека жените, според православното предание не можат да примат светотаинствено свештенство. Тие имаат можност да бидат, „вистинско свештенство”.
Свети Григориј Синаитски, беше јасен и на други места: „сите побожни цареви и свештеници, се во вистината помазани во прераѓањето (крштевањето), како што во стариот завет беа помазани на символичен начин”. Свештениците на Стариот Завет беа „преобраз… на нашата вистина”, иако „нашата царска и свештеничка власт, не се од ист карактер и форма” (исто, стр 61).
Кога ќе се открие човековиот ум, кога ќе се ослободи од робувањето, и кога ќе се прифати делувањето на Светиот Дух, тогаш тоа се нарекува „духовно свештенство”. Човекот во светилиштето на своето срце служи мистична литургија и постанува причестен со Агнецот во заветите со Бога. Во тоа духовно свештенослужение, тој на духовниот олтар на својата душа го јади јагнето Божјо додека во исто време и сам се уподобува на Јагнето. На тој начин добро разбираме дека, кога во нас делува умносрдечната молитва, тогаш се врши и непрестана Божествена Литургија која го поткрепува целото наше битие. Свети Григориј Синаит пишува: „духовната литургија е внатрешно делување на умот. Како залог кој му претходи на идното, надумно насладување, оваа литургија ја служи умот, така што на олтарот на душата таинствено се жртвува Јагнето Божјо и станува Причест. Јадејќи го Јагнето Божјо на духовниот олтар на душата, не значи само да го разбереме или да станеме причестени, исто така, и да се уподобиме за во идниот век. Овдека нам ни се даваат зборовите на таинството, но се надеваме дека таму ќе ги примиме во нивната суштина” (исто, стр.51).
Овој ист светител пишува дека Царството Небесно е како скинијата (шаторот) на кој му укажа Бог на Мојсеја, бидејќи и во идниот век Скинијата ќе има две сеници; сите свештеници преку благодатта ќе стапат во првата скинија, додека во другата ќе стапат само оние кои ќе служат во примракот на Богословието, имајќи го Исус како врховен Служител и Првосвештеник пред лицето на Троица” (исто, стр. 37).
Според тоа, сите кои, како што објаснавме порано, здобија дар на богословствување, односно, сите кои после природното созерцавање стапиле во Божествениот примрак се свештеници Божји; тие го сочинуваат ова вистинско и духовно свештенство, а станувајќи духовно свештенство, можат да исцелуваат болни.
Никита Ститат, учи дека било кој свештеник, ѓакон или монах, доколку е причесник на божествената благодат, врз основа на сите оние претпоставки кои ги одредиле Светите Отци, претставува „вистински епископ”, дури и ако од луѓе не е ракоположен за вистински епископ и ерарх. Напротив, ако некој не е посветен на духовниот живот, „погрешно се нарекува со тоа име, без оглед дека неговиот чин и ракополагање е над сите останати, бидејќи тој ги исмева и се однесува гордо” (Манцаридис, Паламика, стр. 279-280, на грчки).
Веројатно она, што порано го рековме околу тоа дека „сите кои го сочинуваат духовното свештенство можат да исцелуваат болни”, не беше добро прифатено. Учењето на Свети Симеон Нови Богослов, ја открива вистината на тоа прашање.
Светителот пишува дека правото на сврзување и разврзување на гревовите им припаѓа единствено на архиереите кои го примиле апостолското преемство. Кога, епископот ќе стане недостоен, оваа страшна служба се пренесува на свештениците кои водат непорочен живот, достоен за благодатта Божја.
Кога пак свештениците заедно со епископите, западнат во духовна заблуда, „оваа служба се пренесува на избраниците Божји, пред се на монасите, не затоа што таа им се одзема на свештениците или епископите, туку дека тие сами се оттуѓуваат од неа” (Архиепископ Василиј Кривишеин, во светлост Христова, стр. 177, Солун 1983, на грчки).
Според Свети Симеон, вистинското сврзување и разврзување на гревовите не е дадено „само заради нивното ракоположување”. Единствено на епископите со полагањето на рацете им се дава власт да служат света Литургија. Моќта за прошка на гревовите им се дава нив, на епископите, свештениците и монасите, кои заради својата чистота, можат да се вбројат во Христовите ученици” (Исто, стр 179). Веруваме дека свети Симеон ова учење го развил, како прво, за да нагласи дека светата тајна Свештенство не е магично пренесена власт на луѓето да им се простуваат гревови, доколку човек претходно не завладеал со внатрешното, духовно свештенство; како второ, да за укаже на искривената состојба на свештенството од тоа време; како трето за да ја истакне вредноста на духовното свештенство, која се крие во умносрдечната молитва и боговидението, а што, како и сега, е запоставено, и како четврто, затоа што и тој самиот лично го доживеал тоа: неговиот духовен отец не беше ракоположен со епископски чин, но поседуваше благодат на Светиот Дух и беше во состојба да отпушта гревови.
Без оглед на тоа, неговиот духовен отец, Симеон побожни, не ја занемарувал светата тајна на ракополагањето. Свети Симеон Нови Богослов пишува: „знам дека благодатта на сврзување и отпуштање на гревовите од Бога дадена е на оние кои се синови по посвојување и негови свети слуги. Јас исто така бев ученик на еден таков отец, кој не беше ракоположен од луѓе, но со полагањето на Рацете Божји, односно со Светиот Дух, ме вклучи помеѓу учениците и ме одреди од луѓе да примам ракополагање во прописен облик – јас, кој од Духот Свет подолго време бев придвижуван кон тоа”. „Кога ги слушна Христовите заповеди, стана причесник на Неговата благодат и Неговите дарови, добивајќи од Него моќ да сврзува и отпушта, распламтено од Светиот Дух” (Исто. стр 180-181).
Кога зборуваме за отпуштање на гревовите, пред с# треба да го сватиме како исцелување од страстите. Така денес, јасно гледаме дека нас, „обдарените” монаси не исцелуваат и без примање на светата тајна Свештенство. Станувајќи прозорливи, тие го забележуваат проблемот кој нас не мачи, ни го даваат лекот и методот за исцелување, така што се исцелуваме од она што не попречува од внатре. Постоењето на такви светители е утеха за сите луѓе.
Митрополит Јеротеј Влахос
