Епископ Калистос Вер
Духовен раководите, грчки – „герон“, руски – „старец“ е „стар човек“, кој не мора нужно да е стар по години, но е мудар во своето духовно искуство на божествената вистина и благословен е со благодат на „духовен отец“, со посебен благодатен дар на другите да им биде водач на Патот кон спасението. Тоа што тој им го дава на своите духовни деца не е, превосходно, морална поука или правило за живот, туку лочен однос. „Старец“, вели Достоевски, „е некој кој во сопствената душа и во сопствената волја ја презема вашата душа и вашата волја“.
Старец е човек со внатрешен мир , преку кој можат да се спасат илјадници луѓе. Нему, како плод на молитвата и на самоодрекувањето, му е даден Светиот Дух, дарот на расудувањето кој му овозможува да ги „чита“ тајните на човечките срца; така, тој одговара не само на прашањата што другите му ги поставуваат, туку и на прашањата – честопати многу потемелни – за кои не ни помислувале да ги постават. Заедно со дарот на расудувањето, тој поседува и дар на духовно исцелување – има моќ да ги возобнови човечките души, а често и нивните тела. Ова духовно исцелување тој не го спроведува само со своите утешни зборови, туку и со своето молчење, па дури и со самото свое присуство. Колку и да е важен советот, многу поважна е посредничката молитва. Своите (духовни) деца ги прави целосни така што постојано се моли за нив, се поистоветува со нив, ги прифаќа нивните радости и нивната тага како свои сопствени, ги зема на своите плеќи бремето на нивната вина или вознемиреност. Никој не може да биде старец ако неуморно не се моли за другите.
Ако старецот е свештеник, неговата служба на духовно раководење тесно е поврзана со Светата Тајна Исповед. Но, старец во целосна смисла на зборот е повеќе од свештеник-исповедник. Старец во вистинската смисла на овој збор не може да биде именуван како таков од страна на некоја духовна власт. Тоа што се случува кога Светиот Дух непосредно им зборува на срцата на христијаните, јасно покажува дека Бог одредена личност ја благословил со благодат да раководи и да исцелува други. Иако старец најчесто е јеромонах, тој може да биде и оженет парохиски свештеник, или обичен монах кој не е ракоположен во свештенички чин, а исто така и монахиња, иако ретко, или мирјанка. Ако самиот старце не е свештеник, тој, откако ќе ги ислуша проблемите на неговото духовно чедо, обично ги упатува кај свештеник заради Светата Тајна Исповед и за разрешување на гревовите.
Односто меѓу духовното чедо и духовниот отец може да биде мошне различен. Некои го посетуваат старецот само еднаш или двапати во текот на својот живот, во мигови на особена криза, додека другите одржуваат редовна врска со старецот, гледајќи се со него секој месец, а некои и секој ден. Никакви правила не можат однапред да се пропишат. Таа поврзаност расте сама по себе под непосредно водство на Светиот Дух.
Тој однос секогаш е личен. Старецот не применува апстрактни правила научени од книги, туку во секоја поединечна прилика гледа пред себе одреден човек или жена; просветлен со Духот, тој се обидува да ја пренесе единствената Божја волја, посебно за таа личност. Бидејќи вистинскиот старец го разбира и го почитува личниот карактер на секој поединец, тој не ја ограничува неговата внатрешна слобода туку ја засилува. Неговата цел не е да изнуди механичка послушност, туку своите духовни деца да ги доведе до онаа точка на духовна зрелост на која може да одлучуваат сами за себе. Тој на секого му го покажува неговото вистинско лице коешто порано во голема мера било сокриено и од самиот човек; неговиот труд е творечки и животодавен и му овозможува на другиот да ја изврши задачата којашто на почетокот му изгледала невозможна. Сето тоа старецот може да го постигне исклучиво затоа што секого лично го сака. Тој однос, дури, е заемен: старецот не може да му помогне на другиот сè додека другата личност не посака да се промени и со љубов и со доверба да го отвори своето срце за старецот. Оној што оди да го види старецот со духовна љубопитност, веројатно ќе се врати со празни раце и неимпресиониран.
Бидејќи тој однос е секогаш личен, одреден старец не може на секого да му помогне во иста мера. Тој може да им помогне само на оние коишто Духот му ги испратил. Исто така, ниту ученикот не може да каже: „Мојот старец е најдобар од сите“, туку би требало да каже: „Мојот старец е најдобар за мене.“
Раководејќи ги другите, духовниот отец ја очекува волјата и гласот на Светиот Дух. „Ќе ти го дадам само она што Бог ми вели да ти го дадам“, кажувал св. Серафим Саровски. „Верувам дека првиот збор што ќе ми дојде е вдахновен од Светиот Дух“. Очогледно дека никој нема право да постапува на овој начин сè додека, преку подвижнички труд и молитва, не стекне исклучително силна свест за Божјото присуство. За секој што не го достигнал ова ниво, таквото однесување би било неодговорно.
Слино вели и отец Захариј:
„Понекогаш човек самиот не знае што да каже. Самиот Господ зборува преку неговата уста. Човек би требало да се моли на следниот начин: „Боже, Ти живеј во мене, Ти зборувај и дејствувај преку мене.“ Кога Господ зборува преку устата на човек, тогаш секој збор на тој човек е вреден и сето она што тој го кажува се исполнува. Оној што така зборува и самиот е изненаден... Човек не смее да се потпира на сопствената мудрост.“
Врската меѓу духовното чедо и духовниот отец продолжува и по смртта, сè до Страшниот суд. Отец Захариј ги смируваше своите следбеници: „По смртта ќе бидам многу пожив отколку сега, затоа немојте да плачете кога ќе умрам... На денот на Судот старецот ќе каже: Еве ме мене и моите чеда“.
Секој православен христијанин треба да има свој духовен отец. Што да правиме кога бараме такво раководство а не можеме да го најдеме? Се разбира дека можеме да се поучиме од книгите: без оглед дали имаме или немаме духовен отец, ќе ја читаме Библијата, како би можела постојано да нè раководи. Меѓутоа, тешкотијата со книгите е во тоа што не знаеме што може конкретно да се примени на секој поединец. Исто како и книгите, како и духовното татковство, постои и духовно братство или сестринство, помош што ни ја даваат оние што не се учители во Бога, туку ученици како и ние. Не треба да ги пренебрегнуваме приликите што ни се нудат на тој начин. Оние, меѓутоа, што сериозно му се препуштиле на Патот, би требало на секаков начин да се потрудат да пронајдат отец во Светиот Дух. Колку посмирено бараат, несомнено ќе им се даде раководсвто какво што им треба. Тие нема секогаш да пронајдат старец каков што бил св. Серафим или отец Захариј. Треба да се погрижиме да не се случи, во нашето исчекување на нешто што однадвор е спектакуларно, да ја превидиме помошта којашто Бог навистина ни ја нуди. Можеби ќе произлезе дека некој, кој во очите на другите изгледа незабележлив, е единствениот отец кој е во состојба мене лично да ми ги изговори огнените зборови каоишто превосходно мене ми се потребни.
Подготви: д-р Драган Михајловиќ
Посети: {moshits}