1. „Бог не ја создал смртта и не ѝ се радува на пропаста на живите.“1 Ако Бог не ја создал смртта и не е виновен за тешкотиите што ја следат, од каде тогаш кај нас слабостите, болестите и останатите тегоби, од коишто произлегува и смртта? Од каде, всушност, доаѓа и самата смрт? Од нашата прва непослушност кон Бога, од нашето престапување на заповедта што ни е од Бога дадена, од гревот на нашите прародители во рајот Божји. Така, и болестите, и слабостите, и разновидното бреме од секакви искушенија произлегуваат од гревот, зашто поради него се облековме во „кожни одежди“, во ова болезливо, смртно и многустрадално тело, и сме се населиле во овој привремен и смртен свет, осудувајќи се да живееме живот во многу страсти, преполн со несреќи. Каменливиот и неубав пат, на којшто гревот го воведе човечкиот род е, значи, болеста, и на тој пат последната станица и крајот е токму смртта.
2. Бог не само што не ја создал смртта, туку и го спречил нејзиното појавување. И со оглед на тоа што го створил човекот како живо суштество со слободна волја, не сакал да го попречи, за да не го наруши Своето сопствено дело, одземајќи ни ја од Него дадената слобода да владееме со самите себе. Меѓутоа, во Својата премудрост и доброта нашол начин како да го сочува човекот од смртта и во исто време потполно да ја сочува и слободата на неговата волја. Како го направил тоа? Веднаш штом го створил и оживеал, му дал совет да се стреми кон бесмртност. И, особено нагласувајќи го овој животворен совет, му дал облик на заповед и јасно предупредил дека со отфрлањето на оваа животоносна заповед ќе настапи смрт, но не телесна смрт, туку смрт на душата, поради што им рекол на сопружниците – оние наши прародители: „Во оној ден кога ќе вкусите од дрвото на познанието на доброто и злото, ќе умрете со смрт (θανάτῳ ἀποθανεῖσθε)“2. Гледате дека не зборувал заповедно (προστακτικῶς) – „во оној ден кога ќе вкусите, да умрете“. Неговата заповед е почеток на сѐ што постои (γένεσις ἐστι τοῖς οὖσι πᾶσι) – „Он повела и се создадоа“3, но Он не повела смртта да настане, туку претскажа дека таа ќе настапи поради престапувањето, велејќи: „Немојте да вкусите од тоа дрво, во оној ден кога ќе вкусите, ќе умрете“, за да се држиме до советот и да го избегнуваме неговото престапување, со цел да не ѝ паднеме во раце на смртта. Јасно е дека не зборува за смртта на телото, туку за смртта на душата: имено, и тие не умреа телесно, во оној ден кога вкусија од забранетото дрво – туку душевно.
3. Но, во што се состои тогаш смртта на душата? Во напуштеноста од Бога. Исто како што во присуство на светлина не може истовремено да постои и темнина, но кога светлината ќе го напушти местото настанува темнина, којашто своето постоење не го добива од светлината, туку од она што ја попречува – од сенката. Исто така, кога Бог, Кој е Самиот живот (αὐτοζωῆς ὄντος) и Живот на сѐ живо (ζωῆς τῶν ζώντων πάντων), а особено на оние што живеат според Бога (θείως), е присутен во нашите души, не е возможно таму да присуствува и смртта. Меѓутоа, кога Бог ќе ја напушти душата, тогаш ѝ се придружува смртта, којашто своето постоење не го има од Бога, туку од причината за напуштеноста од Бога, којашто е гревот (ἡ ἁμαρτία).
4. Но, како може да ја остави душата Оној Кој е насекаде присутен (ὁ πανταχοῦ παρων) и на ниедно место отсутен (μηδαμόθεν ἀπών)? На тој начин што најнапред таа Го остава Него и создадена како самовласна (ὡς αὐτεξούσιον) не бива присилена од Него, така што за нашата напуштеност од Бога сме си виновни самите, а не Бог Кој нѐ создал. Ние, значи, уви4, сме си родители на сопствената смрт, свесно оставајќи Го Владиката, Кој нѐ створил за живот и Кој е секогаш присутен (ἀεὶ παρόντα) и животвори сѐ (καὶ παρ’ἑαυτοῦ ζωοποιοῦντα), како оние што среде бел ден ги затвораат очите и намерно се лишуваат од светлината, иако таа е присутна и осветлува сѐ. Отфрлајќи го животоносниот совет и оставајќи Го Бога, со Неговото отфрлање и така свесно отстапувајќи од Животот, ние сме го прифатиле смртоносниот совет на сатаната и со тоа самите сме го сместиле него во себе – оној што е мртов дух, бидејќи уште порано Го напуштил Бога и со тоа станал виновник за нашето умртвување, и тоа велам, најпрво на душата, која, кога беше одвоена од Бога, како што вели Павле: „умре жива“ (ζῶσα τέθνηκε). Нејзиниот живот во тој случај е полош и од смртта, зашто е немарна за какво било добро дело и е подготвена за секакво лошо дело, самата поставувајќи си стапици, и со самоубиствено зло самата се поттикнува на сѐ полоши работи.
5. Многумина веројатно ќе го обвинат Адама, бидејќи, откако толку лесно го послушал лошиот наговор, ја престапил Божјата заповед и со тоа ја привел нашата смрт. Не е, меѓутоа, исто да посакаме да вкусиме од некоја смртоносна билка пред да искусиме (πρὸ τῆς πείρας) дека таа е смртоносна, и откако ќе дознаеме од искуство (μετὰ τὸ μαθεῖν) дека е смртоносна, страсно да посакаме да вкусиме од неа. Поголем прекор заслужува оној што и покрај тоа што искусил, го голта отровот и така несреќно се убива себеси, одошто оној што постапил така без да го искусил тоа претходно и ќе претрпи последици. Адам, пред да искуси, го престапил советот и заповедта на Благиот, слушајќи го лукавиот наговор. За жал, секој од нас го прави тоа, иако сето тоа веќе се има случено и заканата се има исполнето. Затоа, секој од нас заслужува поголем прекор и поголема осуда од Адама. Ќе речеш, можеби, дека кај нас нема такво дрво, ниту има за нас сега некаква заповед Божја, што ни забранува да вкусиме од него? Меѓутоа, иако го нема таквото дрво кај нас, заповедта Божја, сепак, и сега важи за нас, коишто ѝ се потчинуваме и сакаме да живееме според неа, бидејќи нѐ ослободува од сите наши лични гревови, а воедно и од прародителското проклетство и осудата. Оние, пак, што и сега ја отфрлаат заповедта и го претпочитаат наговорот и нападот на лукавиот, тоа ги праќа во онаа вечна огнена геена, подготвена за ѓаволот и неговите ангели.
Св. Григориј Палама
1 Мудр. 1, 13. 2 1
Мој. 2, 16-17. 3 Пс. 32, 9. 4
Книжевен збор – израз на сожаление, болка, мака (заб. прев.). —
Извор: Списание „Премин“, двоброј 125/126
превод од средновековен грчки јазик: Кристијан Ташевски
Преведено според изворниот текст на средновековен грчки јазик, кој се наоѓа во изданието: Γρηγορίου τοῦ Παλαμά, Ἅπαντα τὰ Ἔργα 10, Ὁμιλίες (ΚΑ‘-ΜΒ‘), Ἔλληνες Πατέρες τῆς Ἒκκλησίας, Πατερικαί Ἐκδόσεις „Γρηγόριος ὁ Παλαμάς“, Θεσσαλονίκη, 1985. /продолжува/
Извор: http://pravoslavie.mk.
4-ти март 2018 лето Господово
Друго: