Сергеј Бољшаков

Со Сергеј Миронович Паул се запознав во Јурјев, на Естонски – Тарт, во Естонија, во 1924 г. Тој беше постариот син на М. А. Паул, естонскиот вицегубернатор, првиот Естонец на таа положба. М. А. Паул завршил свето-петроградска духовна академија, кадешто бил и еден од омилените ученици на Архимандритот Антониј Храповицки, подоцна митрополит Киевски. Набрзо по завршување на школувањето, Паул стапил во граѓанска служба и брзо напредувал во таа служба и доспеал до местото вицегубернатор на Естонија, на кое место го затекнува смрт на прагот на најблескава кариера.

Сергеј Миронович по завршувањето на средно школо стапил на универзитет а потоа на воена академија, од која излегол како офицер. Се борел во Првата Светска Војна, па и во граѓанската војна во Русија, во која во ледениот поход добил страшна рана. Куршум му влегол низ левото око и излегол низ десното уво. Така ослепел на едното око и оглувел на едното уво. Зафатени биле и некои делови од мозокот, така што морал на секои три години да оди на операција на мозокот. Но сето тоа ни малку не го ограничувало ниту го повредило. Сергеј Миронович секогаш бил одмерен, мил и никого никогаш не осудувал.

Враќајќи се во Естонија, Сергеј блескаво го завршил Јуриевскиот Универзитет и требало уште и да се подготви за професорската катедра на отсекот за хемија. Наместо тоа, тој заминал како искушеник во Псково-печерскиот манастир.

Во Сергеј Миронович имало нешто од кнезот Мишкин од „Идиот“ и уште повеќе од Аљоша Карамазов. Како и овој последниот, и тој никогаш не се грижел што ќе јаде и пие, и во што ќе се облече. А се некако се средувало на најдобро. За кариера никогаш не мислел, бил човек едноставен, иако високо образован и начитан. Се што имал, раздавал. Во Псково-печерскиот манастир поминал околу три години, но не се пострижал, туку и тој, исто како Аљоша Карамазов, се вратил во светот исто како кај Достоевски, по заповед на својот старец, јеромонах Касијан, кој умрел како јеросхимонах Симеон, кон крајот на педесетите години, во деведест и третото лето. „Сергеј Миронович“, му рекол отец Касијан, оди во светот, таму вакви луѓе се попотребни отколку овде. Другите учи ги со самиот пример на својот живот и ќе дојде време, ќе се вратиш, ако Господ благослови.

По излегувањето од манастир, Сергеј Миронович на кратко живеел кај мојот покоен брат Константин, а потоа бил одреден за раководител на една хемиска лабораторија. Умре како што слушнав, во четириесетите години. Сергеј Миронович се научил на Исусовата молитва уште додека бил во еден српски манастир, во почетокот на дваесетите години. Тој во неа зачудувачки напреднал, и многу рано, достигнувајќи внатрешно безмолвие и постојан спокој и радост.

Со Сергеј Миронович често бев во Јурјево и Псково-печерскиот манастир. Еднаш така дојде тој во ќелијата во која што јас престојував. Таа беше една од најстарите, уште од време на преподобниот Корнилиј. Во неа, според преданието, отседнуваа царевите Иван Грозни и Петар Велики. Во неа живеел и јеромонахот Лазар, кого го посетувал Александар Благословениот, а исто така и јеросхимонах Теодосиј Затворник, кого го посетувал цар Николај Втори. Ќелијата беше поврзана со пештерската црква и пештерите преку ходникот.

- Кажете ми, брат Сергеј, го прашав послушникот, како се навикнувате на својата нова положба?

- Многу добро, подобро отколку во Србија, каде што имаше многу руски интелектуалци. Без нив е подобро.

- Зошто?

- Па затоа што простите луѓе, какви што се овде, се некако поцеловити, додека интелектуалците од едниот брег се одалечиле а на другиот не пристигнале и се мачат: ја изгубиле старата, целовита, прадедовска вера, а вулгарниот атеизам, грубијанството и разузданоста исто така не можат да ја сварат. Криват на двете нозе. Овдека само настојателите и уште еден ѓакон се образовани, а сите останати се неуки сиромаси, мужици. Кога дојдов тука, мојот Старец, манастирскиот духовник, отец Василиј, ми кажа: „ Ете, Сергеј Миронович, вие дојдовте во манастир. Во Србија веќе сте живееле во манастир, и знаете каков е тој живот. Преосветениот Теофан Затворник пишуваше: „Кога веќе си во манастир, тогаш осаменоста, црквата и ќелијата ти се се; моли се и труди, и тоа е се; седи во ќелијата, таа ќе те научи на се, а ако се впушташ во разговори со браќата, ќе се изнаслушаш сешто, и не само што може да се случи да си отидеш од манастирот, туку и верата да ја изгубиш, во чудо какво што се луѓето, кои толку години проживеале во Обителта, полни со празнина, завист, надменост и така натаму. Ете, ти си се научил на Исусовата молитва, и во неа подвизувај се, а за совети во врска со неа обраќај му се на отец Аркадиј – тој за таа молитва знае многу. Ете и јас така живеам и одбивам да одам на разговори и беседи, заради што ме сметаат за горд.

- А кажете, Сергеј Миронович, дали Исусовата молитва е многу корисна?

- Да, многу е корисна, но треба да се извршува во дух на кротост, инаку е можно да се падне во прелест (духовна прелага) и да се мисли за себе она што не смее.
    
- А ете, вие, Сергеј Миронович, добро сте ги изучиле будизмот и хиндуизмот. Таму не е како кај нас...

- Секако дека не е како кај нас. За Индусите и будистите сета несреќа доаѓа од незнаењето и приврзаноста за овој свет, кој лежи во зло, а спасението се состои во уништувањето на личноста, која се гаси како свеќа или се раствора како капка во океан. Но, и таму има исклучителни луѓе. Чув една таква приказна. Еден од најбогатите и најмоќните махараџи во Индија имал диван, т.е. прв министер, свој роднина, кој бил млад, богат и учен. Сите му завидувале на тој младич. Еднаш така по некој повод на дворецот бил приреден банкет. Еден од гостите од странство му пришол на диванот и му рекол: „Вие сте многу среќен. Угледен сте, богат, млад, здрав. Имате прекрасно семејство. И сите земни блага...“ А диванот му одговорил: „Вие мислите дека среќата е во земните добра? Зар тие не се препрека за вистинската среќа која е – во слободата на духот?“ Истата таа вечер диванот го повикал при себе својот слуга, се преслекол пред него во тн. санауси облека, земал стап, и го снемало засекогаш. Кај Индусите, оној кој стане санауси – жив умрел, бидејќи ја губи кастата и се свое. Гледај – но затоа се здобива со голема духовна слобода, оти ништо не го сопнува, кај Индусите и будистите има луѓе способни за големи жртви заради духовната слобода. Но, ние имаме – подобар пат, за кој во Евангелието се вели: „Познајте ја вистината и вистината ќе ве направи слободни“.

- Значи, вие во манастир дојдовте да ја познаете вистината?

- Манастирот е, Сергеј Николаевич, духовно школо, како што пишува кај преподобниот Венедикт, од кого се одушевувате, но тоа не е школо на формално истражување, како богословија, туку духовно искуство.

- А го наоѓате ли она што го барате?

- Тоа подобро ќе го знае Старецот. Јас би сакал да останам овде, но ако Старецот ме испрати во светот, ќе отидам како што, по благослов на старец Зосима, отиде Аљоша Карамазов. А знаете ли, Сергеј Николаевич, вие сте му поблизок на Аљоша Карамазов од мене. Во мене уште многу останува од кнез Мишкин. Вие сте тука едвај три месеци, внимателно гледајте и учете се кај отец Аркадиј и отец Васијан. Вам ќе ви биде тоа потребно кога ќе тргнете во странствување на Западот, меѓу луѓе од друга култура и со други погледи. А особено држете се за Исусовата молитва, јас за неа единствено и се држам. А знаете ли, Сергеј Николаевич, зошто излегов од граѓанската војна? Со насилство ништо нема да постигнеш. А од христијанска гледна точка, наместо да нанесуваме зло и да се светиме, подобро е да трпиме насилство. Она што не е вечно и повеќе го развратува насилникот отколку жртвата. Во граѓанската војна двете страни направиле секакви ѕверства. И кој беше резултатот? Белите се поубиени, а црвените се јадат и уништуваат еден со друг. Ова е само почеток, а потоа какви чистки ќе настанат. Ние сето тоа треба да останеме и да се сеќаваме дека Бог е – Љубов, и дека треба да Му се поклонуваме Нему „во дух и во вистина“. А ете, Исусовата молитва и е „поклонение во дух и во вистина“.

Подготвиле: Б.М./Б.Ѓ.